Ayak bileği burkulması, sık rastlanan bir incinmedir ve yaklaşık her gün 25.000 Kişi ayağını burkmaktadır. Ayak bileği burkulması, atletlerde ve atlet olmayanlarda, çocuklarda ve erişkinlerde olabilir. Bu burkulma, spor yaparken ve fiziksel fitness aktiviteleri esnasında olabilir. Ayak bileği burkulması, düz olmayan bir zeminde veya aşağıya doğru adım attığınızda basit olarak da olabilir.

Ayak bileği ligamentleri, ayak bileği kemiklerini ve eklemlerini bir pozisyon içinde tutar. Ligamentler, ayak bileği eklemini, özellikle ayağın kıvrılma, dönme ve yuvarlanma gibi anormal hareketlerinden korurlar. Ligamentin elastik bir yapısı vardır. Ligamentler çoğunlukla kendi sınırları içersinde gerilirler ve sonra normal pozisyonlarına geri dönerler. Bir ligament sınırlarının üzerinde gerilmeye zorlandığında burkulma oluşur. Şiddetli bir burkulma elastik liflerin hakiki yırtılmasına sebep olur. 

Burkulma nasıl olur?

Ayak bileği burkulmaları ayağın kıvrılması, yuvarlanması veya ayağın normal hareketlerinin sınırlarının dışında olur. Ayağınız düzgün olmayan bir yüzeye bastığında, adımlamanın normal gücünün dışında ayak bileğinizi burkabilirsiniz.Bu, ligamentlerin anormal bir pozisyonda kendi normal sahalarının dışında gerilmelerine neden olur.. 

İncinme Mekanizması

Eğer ayağınızda, ayak bileğine ilişkin, şiddetli bir içe veya dışa dönme varsa buna neden olan kuvvetler, ligamentlerin normal uzunluklarının dışında gerilmelerine neden olur. Eğer kuvvet çok güçlüyse, ligamentler yırtılabilir. Ayağınız düz olmayan bir zemine bastığında, dengenizi kaybedebilirsiniz. Düşebilirsiniz ve o ayak üstünde duramayabilirsiniz. Ayak bileğinin yumuşak dokularına aşırı bir kuvvet uygulandığında "pap" diye bir ses duyabilirsiniz. Bu da ağrı ve şişme ile sonuçlanır. 

Burkulmanın derecesini, kuvvetin miktarı belirler. Hafif (ılımlı) derecede bir burkulma Derece 1 A, Orta derecede bir burkulma Derece 2 A, şiddetli bir biçimde burkulma Derece 3 (Bknz :Tablo1.)

1. Derece Burkulma: Küçük bir burkulma ve ligament liflerinde(fibriller) biraz hasar
2. Derece Burkulma: Ligamentin kısmi (parsiyel) yırtılması. Eğer ayak bileği eklemi muayene edilirse veya belirli yollarla hareket ettirilirse, ayak bileği ekleminde anormal gevşemeler (laksite) oluşur.
3. Derece Burkulma: Ligamentin tam (komple) yırtığı. Eğer muayene eden, ayak bileği eklemini belirli hareketler içinde çeker veya iterse, çok büyük bir instabilite (değişkenlik) oluşur.

Burkulmanın Fizik Muayene Hasar Fizyopatoloji Tedavi Tipleri Şiddeti Bulguları 1. Derece Minimal hassasiyet küçük Kollagen Ağırlık taşımaya tolerans ve şişme liflerde var.Atel/alçı.İsometrik mikroskobik egzersizler;tam hareket yırtılma silsilesi/geren-uzatan egzersizler tolere edilir 2. Derece Orta derecede orta Ligamentteki Bir hava ateli ile hassasiyet ve şişme derecede bazı liflerde immobilizasyon Hareket silsilesinde yırtılma Hareket silsilesi/ azalma. germe/uzatma egzersizleri 3. Derece Anlamlı şişme ve şiddetli Komple İmmobilizasyon, hassasiyet, yırtık/ 2.Dereceye benzer instabilite Ligament fakat daha uzun rüptürü süreli fizik tedavi muhtemel cerrahi rekonstrüksiyon 

Hastalar kişisel ihtiyaçlarına göre tolere edebilecekleri ameliyatı olmalıdırlar. Bu tablo genel tedavi protokolünün taslağını gösterir.
Bu tablo Bernstain J (ed) tarafından yeniden basılmasına izin verilmiştir: Musculuskeletal Medicine, Rosemont, IL; American Academy of Orthopaedic Surgeons, 2003, S:242 

Ayak Bileği Burkulması Teşhisi

Burkulan ayak bileğiniz için doktorunuzu görün. Ayak bileğinizde veya ayağınızda kırık kemik olup olmadığından emin olmak için röntgen grafilerinizi isteyebilir. Kırık bir kemiğin, ağrı ve şişme gibi benzer semptomları olabilir. 

İncinen ligament hassas olabilir. Eğer kırık bir kemik yoksa, doktorunuz; şişme, ağrı ve berelenmenin miktarına göre, ayak bileği burkulmanızın derecesini söyleyebilecektir. 

Fizik muayene ağrılı olabilir. Doktor hangi ligamentin incindiğini veya ayrıldığını görebilmek için ayak bileğinizi çeşitli pozisyonlarda hareket ettirebilir. 

Eğer ligamentte komple bir yırtılma varsa, başlangıç incinme evresi geçtikten sonra ayak bileği değişken bir hale gelebilir. (instabilite) Eğer bu instabilite oluşursa, incinme, ayak bileği eklemi yüzeyinde hasar meydana getirmiş olabilir. 

Doktor, ligamentlerin çok ciddi yaralanmasından, eklem yüzeyinin incinmesinden, küçük bir kemik parçasından veya diğer problemlerden şüphelenirse MRI (manyetik rezonans görüntüleme) taraması isteyebilir. MRI teşhisin doğruluğunu kanıtlar. MRI, belki şişliğin ve berelenmenin çözüldüğü (azaldığı) bir dönemde istenmelidir. 

Ayak Bileği Burkulması Semptomları

Ağrı, ligamentin gerilmesinin ve yırtılmanın miktarına bağlıdır. Ligamentte tam yırtılma oluştuğunda ve ayak bileği ekleminin tam çıkığında ( komple dislokasyon) instabilite (değişkenlik) oluşur. 

Tedavi Seçenekleri

Ağrı ve şişmeden dolayı yürüme zor olabilir. Eğer yürüme, ağrıya neden oluyorsa, koltuk değneklerine ihtiyacınız olabilir. Çoğunlukla şişme ve ağrı, iki ila üç günde sona erer. İncinmenin derecesine bağlı olarak, doktor, size alçı botları veya şişme atelleri gibi çıkartılabilen plastik cihazlar kullanmanızı söyleyebilir.
Ayak bileği burkulmalarında iyileşmeyi sağlamak için sadece bir döneme ihtiyaç vardır. İyileşme süreci, yaklaşık dört ila altı hafta alır. Doktor, sertlikleri önlemek için erken iyileşme sürecinde, hareket (kıpırdanma) dahil etmeyi söyleyebilir. Hareket, pozisyonu, yerleşimi,yönlendirmeyi ve ayak bileği hareketini hissedebilmeye yardım edebilir. (dokulardaki stimülasyonu algılamak=proprioseption) Hatta, tam bir ligament yırtığı, eğer uygun olarak immobilize edilirse, cerrahi onarım olmaksızın iyileşebilir. Ayak bileğinde kronik bir yırtık varsa bile, hareket ve stabilite ile üzerinde uzanan tendonları yardımıyla hala oldukça yüksek derecede fonksiyonel olabilir.(immobilize edilmiş ayağın hareketi ile) 

1. Derecede burkulmada, R.I.C.E uygulayın (rest: istirahat,ice: buz, Compression: baskı, elevation:yükseltme)

• Ayak bileğinizi üzerine basmadan dinlendirin.
• Acilen buz uygulamalısınız. Buz, şişliği indirecektir. Günde 20-30 dakika süreyle üç ile dört defa uygulanabilir. Sarma ile birlikte buz uygulaması şişliği, ağrıyı ve disfonksiyonu azaltır.
• Bandajlarla veya ace wrap (özel bir buz torbası) gibi sargılarla incinmiş ayak bileğini immobilize etmek ve desteklemek
• 48 saat süreyle ayağınızı kalp seviyenizin üzerinde tutun.

2. Derece burkulma için meselenin ana noktaları olarak RICE 'da kullanılabilir. Ancak bu uygulamanın süresini iyileşme oluşuncaya kadar uzatın. Doktor da, ayak bileğinizi immobilize etmek için cihaz veya atel kullanabilir. 

3. Derece burkulmada bütün bunlara ilaveten sürekli immobilizasyon olabilir. Ameliyat nadiren gereklidir. Kısa bacak alçısı veya iki ile üç hafta alçı-destek kullanılabilir. 

Rehabilitasyon, ağrı ve şişliği azaltmak ve kronik ayak bileği problemlerini önlemek için uygulanır. Ultrason ve elektriksel stimülasyona da ihtiyaç olduğunda, ağrı ve şişlik için kullanılabilir. İlk başta, rehabilitasyon egzersizleri, bir direnç olmaksızın aktif hareket silsilesini veya ayak bileğinin kontrol edilen hareketleri kapsar. Su egzersizleri; yere basmaya dayalı, ayak parmağını yükseltmek gibi fevkalade ağrılı kuvvetlendirme egzersizlerinde kullanılabilir.Alt ekstremite egzersizleri veya dayanıklılık aktiviteleri ,tolere edildiği takdirde ilave edilebilir. Vücut dokularında stimülasyonun algılanması eğitimi çok önemlidir. Zayıf algılama ayak bileği burkulmasının ve instabil ayak bileğinin tekrardan oluşmasına neden olabilir. Önce ağrıdan kurtulmalısınız, sonra çeviklik alıştırmaları ilave edilebilir. Amaç, kuvveti ve hareket silsilesini zamanla gelişen bir denge içersinde arttırmaktır. 

Bütün Ayak Burkulmaları Üç Evre İçersinde İyileşirler

Birinci Evre; istirahat, ayak bileğini korumayı ve şişliği azaltmayı ihtiva eder (bir hafta).
İkinci Evre; hareket silsilesini, kuvvet ve esnekliği eski haline getirmeyi ihtiva eder.
Üçüncü Evre; ayak bileğini dönmesini ve kıvrılmasını gerektirmeyen, bakım egzersizleri gibi aktivitelere geri dönmeyi ihtiva eder. Bu durum, daha sonra da keskin, ani ve sert dönüşleri gerektiren tenis, basketbol ve futbol gibi aktivitelere haftalar veya aylar boyunca geri dönmemek şeklinde devam etmelidir.
İlaç Tedavisi: Steroid içermeyen antiinflamatuar ilaçlar, ağrı ve inflamasyonu kontrol etmede kullanılabilirler. (NSAIDs)
Uzun Zaman Alan Tedavi Sonuçları: Eğer bir ayak burkulması tanımlanmazsa ve gereken dikkat ve bakımla tedavi edilmezse, ağrı ve instabilite problemleriyle neticelenebilir. 

Risk Faktörleri/Önleme

Ayak burkulmalarını önlemenin en iyi yolu; iyi kuvvet, kas balansı ve esnekliğini sürdürebilmektir.

• Egzersizleri ve güçlü aktiviteleri yapmadan önce ısınma hareketleri yapın. (warm-up).
• Yürüyüşte, koşmada veya çalıştığınız yüzeylere dikkat edin.
• İyi ayakkabılar giyin.
• Yorulma, ağrı hissetme gibi işaretlerle, vücudunuz ikaz ediyorsa dikkatinizi verin.

Akut mu, kronik mi?

Geçmişte, ayak bileğiniz burkulduysa, ligamentler tam olarak iyileşmek için yeterli zaman bulamadıklarından, bileğinizi burkmaya devam edeceksiniz demektir. Eğer burkulma sık sık oluşuyorsa ve ağrı dört veya altı haftadan daha fazla devam ediyorsa, kronik ayak bileği burkulma durumunuz söz konusu olabilir. Ayak bileği burkulmasıyla sonlanan aktiviteler, ayağı daha da kötüleştirir, düz olmayan yüzeylerde adım atmayı, ayağın dönmesi ve kıvrılması gibi hareketleri içeren , patika koşuları, basketbol, tenis, amerikan futbolu ve futbol gibi sporları kesmek gerektirir. 

Ayak Burkulmalarında Olası Komplikasyonlar Ve Tedavi

Anormal durumları içerir. Yeniden incinmeye neden olan kas zayıflıkları ve dengesizlikler olabilir. Eğer bu durum defalarca olursa , kronik bir durum, instabilite ile ısrar edebilir ve ayak bileğinin gevşemesiyle ile kronik ağrı gelişir.;eğer, işinize, sporlarınıza ve diğer aktivitelerinize, ayak bileğinizin iyileşmesine ve rehabilite edilmesine izin vermeksizin geri dönerseniz bunların hepsi mümkün olabilir. 

Tedavi Seçenekleri: Cerrahi

Ayak bileğinin cerrahi tedavileri, enderdir. Ameliyat, incinmelerde ve cerrahi olmayan tedavilere ve aylar süren rehabilitasyona cevap alınmadığında, ısrar eden instabilite için düşünülür. 

Cerrahi Seçenekler Aşağıdakileri İçerir:

• Artroskopi: Cerrah,eklemin içine bakarak kemikte veya kıkırdakta her hangi bir parça veya eklem içinde yakalanmış bir ligament parçasının kaybı olup olmadığına bakar.
• Rekonstrüksiyon: Bir cerrah, yırtılmış ligamenti ilmik veya sütur (dikiş) ile dikerek veya ayakta bulunan diğer tendon ve/veya ligamentleri kullanarak ayak bileği etrafındaki hasar görmüş ligamentleri tamir eder.

Rehabilitasyon

Ameliyattan sonra rehabilitasyon, kasların, incinmeden önceki hareket silsilesine ve gücüne kavuşması yeniden eski haline getirme dikkati epey zaman alır. İyileşmek için tahmin ettiğiniz zamanını uzunluğu incinmenin üzerinden ne kadar zaman geçtiğine ve uygulanmış ameliyatın miktarına bağlıdır. Rehabilitasyon haftalar ve aylar alabilir.