Omuz anatomik olarak çok geniş hareket açıklığı, zayıf eklem teması, bu zayıf teması desteklemek ve hareket açıklığını sağlamak için yer alan kıkırdak ve tendon destekleriyle vucudun en karmaşık eklemidir. Bu eklem ileri yüklenmelere maruz kalır.

40 yaş üzerinde omuz ağrısı nedenlerinin en önemli nedenlerinden biri rotator cuff yırtıklarıdır. Rotator cuff, humerus (üst kol kemiği)kemiğinin üst ucundaki omuz eklemini yapan baş kısmını çepeçevre saran adele-tendon bir yapıdır. Omuz eklemini yerinde tutar ve omuzun içe-dışa dönüş hareketlerini yaptırır.

Rotator manşet yırtığı gençlerde ve sporcularda ani bir harekette oluşan yaralanma ile oluşabileceği gibi, zaman içinde tekrarlayıcı kolun baş seviyesinin üzerindeki hareketlerde zamanla gelişebilir.

Rotator Manşet Yırtığında Bulgular

• Başüstü hareketlerde daha fazla olmak üzere tekrarlayıcı, devamlı omuz ağrısı
• Gece ağrısı. Bu ağrı ağrıyan taraf üzerine yatmayı engeller.
• Adele güçsüzlüğü. Özellikle kolu kaldırmaya çalışırken hissedilir.
• Omuz hareketleri sırasında tıkırtılar , klik sesleri gelmesi.
• Omuz hareketlerinde kısıtlılık.
• Genellikle hastanın ağırlıklı kullandığı kolunda olur.
• Hastalar rahatsızlığın başlamasına neden olduğunu düşündükleri bir olay tanımlarlar.

Rotator Manşet Yırtıklarında Risk Faktörleri

• Tekrarlayıcı başüzeri hareketler. Fırlatma sporları, tavan boyama gibi
• Aşırı güç, düşme gibi
• Yaşlanmaya bağlı dejenerasyon.
• Rotator maşetin bulunduğu aralıkta daralma. (omuz anatomisine bakınız)
• Rotator manşetin akromion denilen (omuz anatomisine bakınız) çıkıntının altındaki yüzey tarafından zedelenmesi

Rotator Manşet Yırtığın Teşhisi

Yukarıdaki bulgulardan herhangi biri mevcutsa zaman geçirmeden doktora başvurun. Şikayetleriniz, hastalığın gelişme öyküsü ve dikkatli bir muayene ile önemli ölçüde fikir sahibi olunabilir. Röntgen incelemesi kemik kaynaklı bulguların tesbitinde yararlıdır. Ancak rotator manşetin direkt izlenebildiği MR ve ultrasonografi gibi tetkikler genellikle kesin tanı ve tedavinin planlanması için gereklidir.

Rotator manşet yırtıkları parsiyel (tam olmayan) veya tam yırtık biçiminde olabilir. Tendonun bütün kalınlığınca olmayan parsiyel yırtıklar cerrahi olmayan tedaviye iyi yanıt verirler. Cerrahi olamayan tedaviye yanıt vermeyen parsiyel yırtıklar ve tam yırtıklarda cerrahi tedavi gerekir.

Rotator Manşet Yırtıkları Tedavi Seçenekleri

Doktorunuz yırtık tam değilse (parsiyel yırtık) aşağıdaki cerrahi olmayan tedavi seçeneklerini önerebilir;

• Dinlenme yırtık tam değil ve aşırı kullanma nedeniyle gelişmişse yardımcı olabilir.
• İlaç ( ağrı ve ödem giderici ilaçlar) ağrının kontrolünde yardımcıdır.
• Kuvvetlendirme ve germe ekzersizleri fizyoterapinin ana parçalarından biridir ve yapılması önerilir.
• Kortikosteroid enjeksiyonu ağrının giderilmesinde yardımcıdır. Fakat çok sık tekarlanması tendonu zayıflatıp tam yırtığa neden olabilir.
• Ultrason lokal ilaç uygulaması ve derin ısı verme özellikleri nedeniyle iyileşme sürecine yararlıdır.

Yukarıdaki yöntemlere cevap alınamayan parsiyel yırtıklar veya tam yırtıklar için çeşitli cerrahi tedavi seçenekleri vardır. Aşağıda tanımlanan yöntemler modern omuz cerrahisi teknikleridir. Burada hangi tekniğin seçileceğine rotator manşetteki yaralanmanın büyüklüğü, yeri, nedenine bağlı olarak karar verilir. Artroskobik müdahale sırasında omuzdaki tesbit edilen diğer patolojilerinde düzeltilmesi şansı vardır.

• Artroskopi yaklaşık 1 cm lik kesilerden omuz eklemi ve çevre dokulara ait görüntülerin bir kamera aracılığıyla monitöre aktarılması ve yine mini aletlerle görüntü kullanılarak hastalığın ameliyatının yapılması prensibine dayanır. Omuzda kemik çıkıntılarının kaldırılması adele ve tendondaki küçük yırtıkların tedavisinde tek başına yeterli olabilir.
• Mini-açık tamir artroskobi ile birlikte kullanılarak bir kaç santimetrelik küçük kesilerden tam yırtıkların tedavisine olanak verir.
• Açık tamir yaralanmanın çok ciddi olduğu vakalarda uygulanır. Burada doku transferi, tendon grefti uygulamaları yapılabilir.

Rotator Manşet Yırtıklarında Rehabilitasyon (Fizyoterapi)

Tüm omuz hastalıklarında olduğu gibi rotator manşet yaralanmaları ardından normal fonksiyonlara dönüş zaman alır. Cerrahi tedaviler sonrası bu zaman 6 ay veya daha uzun olabilir. Temel prensip eklem hareketlerini arttırıcı ve adele gücünü geliştirici hareketlerin yapılmasıdır. Doktorunuzun vereceği programı uygulamak nihai sonuçta operasyon kalitesikadar belirleyicidir. İyi ellerde yapılan cerrahi ve iyi bir fizyoterapi programı sonrası % 90 civarında tatmin edici sonuçlar alınabilmektedir.

Rotator Manşet Yırtıkları İçin Ben Ne Yapıyorum?

Rotator cuff yırtıkları tanı konduğu anda onarılmadığında sırasıyla; 

• Ağrı devam eder,
• Kolun kaldırılması ve çevrilmesinde kuvvet kaybı artarak devam eder,
• 1.yıldan itibaren adale dokusunun yerini yağ dokusu almaya başlar (yağlı dejenerasyon). Yağlı dejenerasyon geri dönüşsüz bir süreçtir ve 2 yıl içinde tamir edilse bile adale işlevlerini yerine getiremez,
• Ommuz başında dejenerasyon ve yukarı çıkma başlar ve bu en zor çözülen omuz sorunudur.
• Bu nedenlerle ben rotator cuff yırtıklarına tanı konduğu anda artroskopik tamirini öneriyorum.(bkz omuz artroskopisi) Tamirde yeni çift sıralı anatomik tamir (double row anatomic repair) tekniğini uyguluyorum. Tamir öncesinde omuz çatısı ve köprücük kemiği eklemindeki kemiksel sorunları düzeltiyor ve bursa denen keseciği temizliyorum.

Bu onarım sonrası 6 hafta boyunca kolun yukarı ve yana kaldırılmasını yasaklıyorum. Ancak hastalarımı operasyonun ertesi günü egzersize başlatıyorum, bilgisayar kullanması, yüzünü yıkaması, diş fırçalaması gibi aktivitelere izin veriyorum. Gece yatarken, kalabalık alanlarda basit bir kol askısı kullanmasını istiyorum. Operasyon sonrası 15. Günden itibaren güvendiğim fizyoterapistlere yollayarak fizik tedaviye başlatıyorum. Fizik tedaviyi tam fonksiyon elde edilene kadar haftada 3 kez, 8-16 hafta arasında devam ettiriyorum.

70 yaş üzeri kuvvet kaybı tam olmayan, omuz hareket açıklığına ihtiyacı olmayan hastalarda operasyon uygulamadan fizik tedavi öneriyorum. 75 yaş üzerinde çok aktif ve sağlıklı hastalar hariç operasyon önermiyorum.