Ayakkabıların primer amacı ayaklarınızı korumak ve incinmeleri önlemektir. Ancak bunun olması için ayakkabıların ayağa iyi uyması gerekirlidir. Yeterli derecede uygun olmayan ayakkabılar, çok dar ayakkabılar, çok kısa veya çok geniş ayakkabılar rahatsızlığa, hasara ve hatta sürekli deformitelere sebep olurlar. 

Ayağa uygun ayakkabının komponentlerini (bileşenlerini) anlamanız aileniz ve sizin için ayakkabı satın alırken, sizi duyarlı kılmada yardımcı olabilir. Bu yazıda bir ayakkabının bölümlerini ve ayağa uymasının nasıl etkili olabildiğini tanımlanmaya çalışılacaktır. Yazıda çocukların, erkeklerin, kadınların ayakkabılarıyla çalışma ve atletik ayakkabılara ilişkin özel konuları tartışır ve ayakkabı seçiminde tavsiyeler önerir. 

Bir çift ayakkabı seçiminin anahtarının, sıklıkla biçim olmasıyla birlikte, ayakkabıda aranacak en önemli nitelik; -pratik bir görüş noktasından-ayaklarınızı koruyacak ve onları rahat ettirecek dayanıklı yapımdır. Ayakkabı seçiminde uygun ayakkabı için şu temel prensibi aklınızda tutun: Ayakkabılarınız ayaklarınızın kalıbına uymalıdır; ayaklarınız zorlanmamalıdır. Ayakkabı ayağınıza uymalı, ayağınız ayakkabıya uydurulmamalıdır. Ayağa iyi uymayan ayakkabının içindeki sıkışık ayaklar; ayaklarda hassasiyet, su toplaması, sertleşmeler (nasırlar) ve zamanla kalıcı biçimsizliğe (şekil bozukluklarına) neden olurlar. 

Ayakkabının Anatomisi

Bir ayakkabı üç farklı kısımdan meydana gelir. Ayakkabı yapılışının temellerini (ana hatlarını) anlamanız, mevcut biçimlerdeki ayakkabıların binlercesi arasından, akıllıca seçimde size yardımcı olabilir. 

Ayakkabı burnu (parmak kutusu=ayak parmakları ile ayakkabı arasında kalan mesafe=ayak tarağı) parmaklarınız için yer sağlayan ayakkabının bir şeklidir. Ayakkabı burnunun yuvarlak veya sivri oluşu parmaklar için gereken miktardaki sahayı belirleyecektir. 

Ayak vampı genellikle bağcıkların yerleştirildiği ayakkabının en üst orta kısmıdır. Bazen bağcıkların yerine Velcro marka bantlar kullanılabilir. 

Taban: İç taban ve dış tabandan oluşur. İç taban ayakkabının iç kenarı; dış taban yerle temas eden kısmıdır.Tabanın daha yumuşak olmasıyla ayakkabı darbeleri emebilir. (Yumuşak tabanlı ayakkabılar yerden gelen darbelerden etkilenirler.) 

Topuk: Ayakkabının yükselmesini sağlayan ayağın en sonunun dip kısmıdır. Daha yüksek topuk ayağın ön kısmına daha büyük bir basınç yapar. 

Ayakkabı Yayı: Ayakkabının en son kısmı ayak biçiminin ortasına uymak için ayak yayının (arkus plantaris) yanında hafifçe eğilen kısmıdır. 

Ayakkabının yapıldığı madde ayağa uygun ve rahat olmalıdır. Daha yumuşak materyaller, ayakkabının ayağın üst kısmına denk gelen kısmının, basınç miktarını azaltırlar. Sert materyaller, ayaklarda su toplanmasına neden olabilirler. Ayakkabıya destek vermek ve topuk etrafındaki maddeyi sertleştirmek için bir karşılayıcı kullanılabilir. 

Ayak Giyimi İçin Tavsiyeler

• Ayaklarınız değişik büyüklüklerde olabileceğinden satıcıya her iki ayağınızın uzunluğunu ve genişliğini ölçtürün.
• Ayaklarınız ağırlık taşıdığında genişlediğinden ötürü ayaklarınız ölçülürken ayakta durun.
• Günün akışında şişmeden ötürü ayaklarınız büyüyeceğinden ayaklarınızı günün sonunda ölçtürün.
• Satın aldığınız ayakkabılar sizin en uzun ve en geniş ayak ölçünüze uydurulmalıdırlar. Ayakkabı burnu(parmak kutusu), geniş olmakla beraber çok fazla boşluk ayakların ayakkabı etrafında dönmesine, bu da muhtemelen ayakta su kabarcıklarına ve aşınmaya neden olabilir.
• Ayakkabı parmaklarınıza olduğu kadar topuğunuza da dikkatli bir şekilde uydurulmalıdır. Emin olmak için topuğunuzun ayakkabının arkasından çıkmadığını kontrol edin.
• Ayakkabıların ayaklarınızda rahat ve uygun olduğundan emin olmak için etrafta dolaşın.
• Yalnızca büyüklüğüne(numarasına) bakıp ayakkabı seçmeyin. Herhangi bir marka ve stilde 10 numara olan bir ayakkabı başka bir marka ve stilde daha küçük veya daha büyük olabilir. Size iyi uyan ayakkabıları satın alın.
• Mümkün olduğu kadar ayağınızın biçimine yakınlıkta uygun olan bir ayakkabı seçin.
• Ayaklarınızı düzenli olarak ölçtürün. Yaşınız ilerledikçe ayaklarınızın büyüklüğü değişebilir.
• Eğer ayakkabılar çok sıkıysa onları satın almayın. Zamanla ayak ayakkabıya uymak için ayakkabıyı ittirebilir veya gerebilir. Fakat bu, ayak ağrısına ve hasarına neden olabilir.
• Eğer bir ayağınız diğerinden çok büyükse, daha küçük olan ayağın ayakkabısına bir iç taban eklenebilir.
• Modaya uygun ayakkabılar da rahat olabilirler.

Çocuk Ayakkabıları

Çocukların yürümeye başlayıncaya kadar çoğunlukla 12-15 aylık olana kadar ayakkabıya ihtiyaçları yoktur. Bu zamana kadar, emekleyen bebeklerin ayaklarını, korumak ve ılık tutmak için çoraplar ve patikler yeterlidir. Bununla birlikte; çocuğunuz ayağa kalkmaya ve yürümeye başladığında ayakkabılar incinmeden korumanın mükemmel bir şeklini sağlarlar. Çocuğunuz ayakkabı giymeye başladığında, evin içinde yalınayak dolaşmasına izin vermenizde bir sakınca yoktur. 

Çocuğunuza ilk bir çift ayakkabı almanın iyi bir zamanı, ayağa kalkmaya ve yürümeye başladığı zamandır. Çocuk ayakkabılarında spesiyalize olmuş mağazaların olabileceği kadar, en geniş numara ve biçemdeki ayakkabıyı tavsiye etmeleri muhtemeldir ve doğru uyan bir çift ayakkabıdan emin olmak çoğunlukla çok zaman alacaktır. 

Asla çocuğunuzun ayaklarını bir çift ayakkabıya uyması için zorlamaya çalışmayın. 

Yumuşak, bükülebilen, ayakkabının içinde yeterince boşluk olan, spor bez ayakkabılar bütün yaşlarda çocuklar için ideal ayakkabıdır. Burun kısmı parmakların büyümesi için yeterli mesafeyi sağlayacak ve parmakların yeterli genişlikte hareket etmesine izin verecektir. ( İdeal bir ayakkabı bir parmağın eninin gereğinden fazla uzunluğuna, çocuğun yaşı ve büyüme hızına bağlı olarak çeşitlilik göstermesine rağmen, çoğunlukla yaklaşık 3-6 aylık büyüme değerinde izin verecektir.) 

Eğer çocuğunuz sıklıkla ayakkabılarını çıkartıyorsa, o ayakkabılar rahatsız olabilir. Periyodik olarak çocuğunuzun ayaklarında, çok sıkı ayakkabıların işaretleri olan; kızarıklık, sertlikler veya su toplaması gibi belirtilerin olup olmadığını kontrol edin.

Çocuğunuzun ayaklarının yeteri kadar büyüyüp büyümediğini garanti etmek ve daha büyük bir çift ayakkabıya karar vermek için, bir ayakkabı mağazasında periyodik olarak ölçtürün.

Ayakkabıların primer amacının; incinmeyi önlemek olduğunu hatırlayın. Ayakkabılar, çocukların ayak deformitelerini veya ayağın büyüme gidişatını nadir olarak düzeltir. Eğer ciddi bir deformite varsa; alçılama, destekleme işlemlerine veya cerrahiye sıklıkla gereksinim olur. Bir problem sezdiğinizde çocuğunuzu hemen bir ortopedi cerrahına muayene ettirin. 

Bileğin üzerinde bağlanan yüksek konçlu ayakkabılar, ayakkabılarını ayaklarında tutmada sıkıntısı olan, daha küçük çocuklar için tavsiye edilebilirler. Buna zıt olarak yaygın bir inanç; her şeye rağmen yüksek konçlu ayakkabıların ayak veya ayak bileğinin alçak kesim zıt taraflarının üzerinde (topuk ve taban kısmı üzerinde), destekleme koşullarında, avantaj sağlamadığıdır. 

Erkek Ayakkabıları

Pek çok erkeğin ayakkabıları ayaklarına uyar ve ayakkabılarının yeterli horizontal (yatay) ve vertikal (dikey) boşluklu geniş burunları, alçak topukları (çoğunlukla yarım inç yükseklikte) vardır. Tabanlar deri gibi sert veya krep gibi yumuşak her ikisi de aşınabilen materyalden yapılmıştır, fakat daha yumuşak tabanlar daha rahat olmaya meyillidirler. Eğer uzun süre ayakta kalıyorsanız, bükülebilir tabanlı, yumuşak ayakkabılar ayağınızı koruyacak ve rahat tutmaya yardım edecektir. 

İş Ayakkabıları

İş ayakkabıları, çalışanların mesleklerine bağlı olarak çeşitlilik gösterir. Botlar ayakları yaralanmalardan korumak için kalın deriden ve çelik burunlu yapılır. Çeşitli derecelerde aşağı ve yukarı çekilebilen botlar da elverişlidir. 

Kadın Ayakkabıları

Alçak topuklu (1 inç veya daha az) ve geniş burunlu ayakkabılar, kadınlar için ideal seçimdir. Gereğinden büyük olan burun kısmının, ayağın ön kısmına yer sağlaması önemli olduğu kadar, topuğun da uygun olmasına karar verme önemlidir.
Yüksek topuklu, sivri ayakkabılar bir çok ortopedik problemlere, parmaklarda ayak bileklerinde, dizlerde, kalça, ve sırta kadar uzanan rahatsızlıklara veya hasara neden olurlar. Çoğu yüksek topuklu ayakkabıların, dar parmaklarla doluşmuş sivri uçlu burunları vardır, ve onları doğal olmayan bir üçgen biçimini almaya zorlarlar. Bu ayakkabılar ön ayakta ve ayak tarağında aşırı bir baskı uygulayarak, vücut ağırlığını düzensiz olarak dağıtırlar. Bu düzensiz ağırlık dağılımı, çoğu yüksek topuğun karakteristiği olan; dar burunla birleştirildiğinde ağrılı bunyonlar,çekiç parmak ve diğer deformiteler ortaya çıkar. 

Topuk yüksekliği, ayak tabanı üzerinde oluşan basınçta, dramatik bir farklılık yaratır. Topuk yüksekliği gibi artışlar, ayak tarağının altındaki basıncı, ikiye katlar ve ön ayak üzerine daha büyük bir basınç yerleştirerek, ön ayağı sivri uçlu burunun içine doğru zorlar. Alçak topuklu ayakkabılar bile ayağa iyi uymadıkları taktirde, problemlere sebep olabilirler. 

Atletik Ayakkabılar

Atletik ayakkabıların amacı, sporcuya daha fazla çekme gücü vermek için yaptığı sporda, ayaklarını spesifik sıkıntılardan korumaktır. Örneğin bir koşu ayakkabısı tasarımı, bir aerobik ayakkabısının tasarımından farklıdır.Tasarımdaki farklılıklar ve materyaldeki çeşitlilik; ağırlık, bağcık özellikleri ve atletik ayakkabılar arasındaki diğer faktörler, ayakların çok fazla strese karşı korunması gerektiğine işaret eder. Uygun atletik ayakkabıda en önemli bileşen, ayakkabının rahatlığıdır. Ayağa iyi uydurulmuş ayakkabı su toplanmasını ve diğer deri irritasyonlarını azaltır. 

Ortopedi cerrahınız teşhiste ve kemikler, eklemler, ligamentler, tendonlar, kas ve sinirleri içeren kas iskelet sisteminin, cerrahi olan ve olmayan tedavileri konusunda, yoğun eğitim almış bir tıp doktorudur.